مجله آریا هنر

دنیای امروز بدون وجود صنعت چاپ شاید نتواند آن طور که باید و شاید به امورات خود رسیدگی کند و ممکن است آن را با مشکلات عدیده ای مواجه شود.

نیاز بشر برای آنکه بتواند چاپ و بسته بندی را بر روی سطوح مختلف تامین کند، او را بر آن داشت تا روشی را ابداع کند که قابلیت چاپ بر روی هر ماده و هر سطحی را داشته باشد. روشی که این امکان را در اختیار بشر قرار داد تا بتواند به این هدف دست پیدا کند، چاپ افست بود.

در چاپ افست، مراحل مختلفی باید پشت سر گذاشته شود تا یک محصول چاپی به دست آید. یکی از این مراحل لیتوگرافی است که ما در این متن قصد داریم در رابطه با اینکه لیتوگرافی چیست و چگونه می تواند چاپ بر روی سطح ها و متریال های مختلف را انجام دهد، با شما صحبت خواهیم کرد.

لیتوگرافی چیست؟

لیتوگرافی در سال ۱۷۶۹ توسط یک نویسنده و بازیگر آلمانی، به نام آلوئیز اسفندلر اختراع شد تا به عنوان یک روش ساده و مقرون به صرفه برای چاپ و انتشار مطرح شود. او از خاصیت نا محلول بودن آب در چربی استفاده کرد و توانست آثار خود را با کیفیت خوبی منتشر کند.

امروزه لیتوگرافی یکی از مراحل چاپ افست است که در آن عملیات چاپ با استفاده از صفحاتی به نام زینک ها صورت می گیرد. دقت و کیفیت چاپ در این روش بسیار بالاست و با نام های دیگر مانند چاپ سنگی یا طرح نگاری نیز خوانده می شود.

در این روش، از خاصیت عدم اختلاط چربی و آب استفاده می شود و روش کار نیز به این صورت است که برای قسمت هایی که نیاز است تصویر چاپ شود از ذرات روغن دوست و در جاهایی که قصد نداریم چاپ شود از ذرات آب دوست استفاده می شود. این خاصیت موجب عدم وارد شدن رنگ از قسمت های آب دوست به قسمت های چربی دوست شده و تنها تصویری که نیاز داریم بر روی کاغذ و یا متریال های دیگر چاپ می شود.

در لیتوگرافی فایل های طراحی به صفحات زینک تبدیل شده و سپس با رفتن به چاپخانه و آغشته شدن به جوهر، طرح مورد نظر را بر روی کاغذ پیاده خواهند کرد.

مزایای استفاده از روش لیتوگرافی

• وقتی برای چاپ از روش لیتوگرافی استفاده می شود، شما می توانید کاغذهایی با ابعاد بسیار بزرگ نیز استفاده کرده و چاپ را بر روی آنها انجام دهید.
• استفاده از این روش در چاپ افست، امکان انجام فرآیند چاپ را بر روی انواع متریال امکان پذیر کرده است.
• کیفیت چاپ بسیار بالا و با دقت صورت می گیرد.
• در تیراژهای بالا، هزینه ها به میزان چشمگیری کاهش پیدا می کند و سطح چاپ شده دوام طولانی خواهد داشت.

تنها عیبی که می توان برای این روش برشمرد، طولانی بودن، زمان بر بودن و بالا بودن میزان هزینه ها مخصوصا زمانی است که حجم کار چاپ زیاد نیست. اگر کاری با حجم بالا را قصد داشته باشید با این روش انجام دهید، هزینه ها کاهش پیدا کرده و ضمنا در مدت زمان کوتاه تری نیز کار چاپ به پایان خواهد رسید.

انواع لیتوگرافی

مهم ترین مرحله در انجام لیتوگرافی آماده کردن زینک هاست. که به دو روش انجام می شود. یک روش قدیمی و سنتی است و کیفیت چاپ بالایی را ایجاد می کند و روش دیگر که مدرن تر و پیشرفته تر است و زینک به صورت مستقیم تولید می شود بدون آنکه نیاز به تولید فیلم باشد. در ادامه در مورد انواع لیتوگرافی صحبت خواهیم کرد.

روش سنتی لیتوگرافی

نحوه عملکرد لیتوگرافی را در چند مرحله به شما توضیح خواهیم داد. این مراحل باید پشت سر هم و به ترتیب و با نهایت دقت انجام شوند تا کیفیت چاپ در حد انتظار باشد.

مرحله اول

اولین مرحله از مراحل لیتوگرافی شامل ساخت زینک و تقسیم کردن طرح مورد به چهار رنگ اصلی است. در این روش، ابتدا فایلی که قرار است برای چاپ به چاپخانه ارسال شود باید به صفحات فلزی با چهار رنگ اصلی تبدیل شود.

مرحله دوم

بعد از آنکه فایل به چهار رنگ اصلی تبدیل شد، دستگاهی به نام image setter آنها را بر روی یک طلق شفاف پرینت می گیرد. این دستگاه یک پرینتر بزرگ سیاه و سفید است و دقت بسیار بالایی دارد.

بعد از آماده شدن طلق ها، آنها را بر روی زینک های که به صورت خام هستند قرار داده و به وسیله چند گیره در جای خود ثابت می شوند. بعد از این مراحل، نوبت قرار گرفتن زینک های آماده شده در یک محفظه و تابانده شدن نور به آنهاست. اما ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا به زینک ها نور می تابانند؟ علت آن به مواد پلیمری بر می گردد که بر روی زینک های خام قرار دارد. این مواد پلیمری دو خاصیت دارند؛ یکی از خواص آنها تجزیه شدن در اثر تابش نور و خاصیت دیگر توانایی جذب جوهر است.

وقتی به زینک هایی که طلق بر روی آنها قرار داده شده است نور تابانده می شود، در اثر عبور نور از قسمت های شفاف طلق که هیچ تصویری بر روی آنها چاپ نشده است، مواد پلمیری این مناطق تجزیه شده و از بین می رود و تنها مواد پلیمری باقی خواهد ماند که به علت وجود تصویر، نور به آنها نرسیده است.

مرحله سوم

مرحله بعدی، شامل شستشوی این زینک های آماده شده با استفاده یک محلول قلیایی است تا کل سطح زینک به طور کامل از مواد پلیمری که نور به آنها رسیده اما تجزیه نشده اند، از بین برود.

در نهایت نیز زینک در محلولی فرو برده می شود تا بخش هایی که نور به آنها برخورد نکرده است، تثبیت و برای چاپ آماده شوند. تمام این مراحل، شامل تهیه فیلم و ساخت زینک است و باید در نحوه انجام آنها دقت زیادی به خرج داده شود.

بعد از آنکه تمام این مراحل انجام شد، زینک های آماده شده را بر روی دستگاه چاپ افست می بندند. مواد پلیمری روی زینک ها خاصیت جذب جوهر داشته و می توانند تصویر مورد نظر را بر روی کاغذ و یا مواد دیگر چاپ کنند و چیزی که در نهایت مشاهده خواهد شد یک محصول چاپی با کیفیت بالاست.

روش مدرن لیتوگرافی

در این روش، از دستگاهی به نام plate setter استفاده می شود. این دستگاه مراحل یک تا سه ساخت زینک به صورت سنتی را نداشته و به صورت مستقیم زینک تولید می شود.

در استفاده از plate setter، فایل از کامپیوتر به سمت این دستگاه فرستاده شده و سپس زینک آماده از دستگاه خارج می شود و می توان ادامه مراحل چاپ افست را انجام داد. در این متد، به زینک ها plate گفته می شود.

لیتوگراف کیست؟

از هر روشی که برای تولید زینک استفاده می شود، فردی به نام لیتوگراف که وظیفه نظارت بر لیتوگرافی را دارد، باید تمام امور را زیر نظر داشته باشد. بنابراین، عمده کار چاپ افست به عهده لیتوگراف است. او باید از تجربه و تخصص کافی برخورار بوده و تهیه زینک و پلیت را به خوبی انجام دهد تا در نهایت کیفیت چاپ با مشکل و اختلالی رو به رو نشود.

منابع:

مشاوره چاپ و بسته بندی

تحقیقات فردی

ترجمه و ویراستاری britannica